Εισήγηση στο διήμερο συνέδριο στο Καρπενήσι Ευρυτανίας στις 20-21/06/2015 με θέμα: »Ο λαϊκός πολιτισμός, μοχλός ανάπτυξης της τοπικής οικονομίας»

 Κατσιούλας Κων/νος: Ο πολιτισμός στη ζωή μας: ο ρόλος των Πολιτιστικών Συλλόγων στην κοινωνία και η σχέση τους με τους νέους.

Αρχικά, θα ήθελα κι εγώ με τη σειρά μου να ευχαριστήσω για την ευκαιρία του βήματος που μου δίνεται και να συγχαρώ τους συντελεστές της διημερίδας για την πρωτοβουλία και την προσπάθεια της διοργάνωσης με τα άρτια αποτελέσματα.

Κυρίες και κύριοι σύνεδροι.

Όλοι μας έχουμε ακούσει κατά καιρούς για την αναγκαιότητα του πολιτισμού στη ζωή μας και την αξία της διατήρησης της παράδοσης του τόπου μας; Τι είναι ωστόσο αυτός ο πολιτισμός και σε τι συνίσταται αυτή η παράδοση και για ποιό λόγο πασχίζουμε για την ένταξή τους στη ζωή μας; Τι είναι αυτό που μας δυσκολεύει να καθιερώσουμε την ύπαρξή τους στην καθημερινότητά μας; Αυτά τα ερωτήματα προκύπτουν από αυτή την αναγκαιότητα και, νομίζω, αν απαντηθούν κάνουν πιο εύκολο τον προσδιορισμό των στόχων μας.

Αρχικά, ως Πολιτισμό ορίζουμε: «Το σύνολο των υλικών, πνευματικών, τεχνικών επιτευγμάτων και επιδόσεων, που είναι αποτέλεσμα των δημιουργικών δυνάμεων και των ικανοτήτων του ανθρώπου και που εκφράζεται ιστορικά στους τύπους και στις μορφές οργάνωσης και δράσης της κοινωνίας καθώς και στη δημιουργία υλικών και πνευματικών αξιών». Με τον όρο Παράδοση εννοούμε «Ό,τι αναπτύσσεται ιστορικά, μεταδίδεται και μεταβιβάζεται (στο πλαίσιο μιας ομάδας, κοινωνίας κτλ.) σχεδόν αναλλοίωτα, από τη μία γενιά στη άλλη, σε σχέση με συμπεριφορές, αντιλήψεις, ιδέες, έθιμα, δραστηριότητες, πρακτικές και τεχνικές». Εύκολα αντιλαμβάνεται κανείς την άρρηκτη σχέση των δύο όρων, θα μπορούσαμε να πούμε ότι στην ουσία οι δυο έννοιες αλληλοσυμπληρώνονται και αλληλοκαλύπτονται. Ή αλλιώς στη χώρα μας ο πολιτισμός είναι παράδοση και αντίστροφα η παράδοση είναι πολιτισμός.

Η παράδοση ισορροπεί μεταξύ δυο τάσεων, της προγονοπληξίας της ανούσιας εμμονής στο ιστορικό παρελθόν, και της προοδοπληξίας, της άκριτης αποδοχής προτύπων μη δοκιμασμένων στο χρόνο. Αυτό την καθιστά και ιδιαίτερα εύθραυστη.  Βέβαια αυτό είναι λογικό γιατί αν σκεφτεί κανείς στην πρώτη περίπτωση είναι πολύ έντονο το στοιχείο της ιστορικότητας, ο τρόπος ζωής των προγόνων φαντάζει παραδεισιακός και κάθε προσπάθεια εκσυγχρονισμού θεωρείται παραδρομή. Συνέπεια αυτής της τάσης όμως είναι να απομονώνουμε τα νεωτερικά στοιχεία που διακρίνουν την κάθε γενιά καθώς στην πορεία των χρόνων δυο μόνο γενιές διακρίνονται: η ιστορική γενιά που δημιούργησε αυτή την παράδοση και η τωρινή που τη φέρει στα χέρια της. Κατ΄ αυτόν τον τρόπο όμως η παράδοση μοιάζει με κάτι νεκρό, λείψανο στα χέρια μιας γενιάς και κάτι άχρηστο, γιατί υπάρχει αδυναμία προσαρμογής στις απαιτήσεις της σύγχρονης κοινωνίας. Εφόσον λοιπόν κάθε γενιά επηρεάζει και επηρεάζεται από τα πολιτισμικά στοιχεία του παρελθόντος, δεν πρέπει να τα αποδέχεται παθητικά. Οφείλει να διατηρεί ορισμένα στοιχεία όπως τη γλώσσα, τη θρησκεία, τα ήθη, τα έθιμα, αλλά να εμπλουτίζει, να μετατρέπει και να μεταβάλλει κάποια άλλα ανάλογα με τις κοινωνικές συνθήκες και ανάγκες, ώστε να επιβιώνουν στο χρόνο και να φέρουν το στίγμα της κάθε γενιάς. Η σημασία της παράδοσης έγκειται στην προσαρμογή των πολιτισμικών στοιχείων του παρελθόντος στην εκάστοτε κοινωνική πραγματικότητα και τη δημιουργική αξιοποίησή τους, η οποία έχει ως αποτέλεσμα να συμβάλλει στην πολιτισμική εξέλιξη. Γιατί όταν το παρόν συνδιαλέγεται δημιουργικά με το παρελθόν, μαζί φτιάχνουν το δρόμο για το μέλλον.

Η αξία της είναι πολύτιμη καθώς ο άνθρωπος δεν νιώθει μετέωρος και ξεκομμένος από τις ρίζες του και το δέσιμο με την παράδοση λειτουργεί σαν στήριγμα ψυχικό, καθώς του δημιουργούνται συναισθήματα αυτοπεποίθησης και ασφάλειας. Όταν αντλούνται διδάγματα από το παρελθόν και υιοθετούνται οι δοκιμασμένες αξίες του, υπάρχει κάποιος οδηγός για το παρόν και για το μέλλον. Επίσης  η παράδοση αποτελεί το πιο βασικό στοιχείο της εθνικής ταυτότητας ενός λαού και σημαντικό παράγοντα για την ενότητά του. Η παράδοση όμως έχει αξία όταν δεν βιώνεται ως τυφλή και άγονη προσήλωση στο παρελθόν, αλλά όταν αντλεί από αυτό επιλεκτικά ό,τι χρήσιμο και δοκιμασμένο μπορεί να λειτουργήσει και στο παρόν, με την απόρριψη κάθε στοιχείου που είναι ξεπερασμένο και ανήκει σε άλλες εποχές.

Αρκετά συχνή στις μέρες μας είναι η συσχέτιση πολιτισμού και ανάπτυξης. Μετά από τον προσδιορισμό του όρου «πολιτισμός», ο όρος “ανάπτυξη” σε συσχετισμό με τον πολιτισμό, δηλαδή η πολιτιστική ανάπτυξη, είναι απορίας άξιος και χρήζει ερμηνείας. Τί είναι ανάπτυξη εν τέλει? Μια στυγνή διαδικασία οικονομικής ανόδου που στοχεύει αποκλειστικά στην κερδοσκοπία και τον  πλούτο, η οποία θεωρεί και αντιμετωπίζει τα παράγωγα του πολιτισμού, ως προϊόντα εμπορεύσιμα; Ή μήπως είναι τελικά μια συλλογική προσπάθεια να δημιουργηθεί μια κοινωνία, της οποίας τα μέλη όχι μόνο συμμετέχουν αλλά και επωφελούνται από αυτή τη διαδικασία και οι στόχοι της οποίας δεν περιορίζονται στην οικονομία αλλά διαμορφώνονται ή επαναπροσδιορίζονται μέσα από το πολιτισμικό αξιακό σύστημα αυτών των ατόμων; Όταν ο στόχος είναι αποκλειστικά και μόνο η ανάπτυξη, έξω απ το πολιτισμικό περιβάλλον τότε σαφώς οι συνέπειες στον άνθρωπο και την κοινωνία είναι σοβαρές. Τα κριτήρια, οι προτεραιότητες, τα κίνητρα και οι στόχοι αυτής της ανάπτυξης θα πρέπει να εντοπιστούν στον πολιτισμό. Γιατί η ανάπτυξη που εξασφαλίζει τους πόρους  που θα οδηγήσουν στην οικονοµική ευρωστία, απουσία του ανθρωπισμού, αποδεδειγµένα δεν αποσοβεί τον κίνδυνο ο άνθρωπος,  η ανθρώπινη ζωή να περάσουν σε δεύτερη μοίρα. Και όταν η ανθρώπινη ζωή έρχεται σε δεύτερη  µοίρα στην ιεράρχηση των προτεραιοτήτων µιας κοινωνίας, τότε σίγουρα κάτι δεν πάει καλά.   Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν, όπως μας διδάσκει και  το έργο του ιστορικού Θουκυδίδη, ότι πέρα και πάνω από όλα µετράει ο άνθρωπος, που είναι εξοπλισμένος, όχι τόσο µε τεχνικές γνώσεις και πλούτο, όσο µε υγιείς αρχές και πιστεύω. Αυτές οι υγιείς αρχές, οι αξίες και τα πιστεύω είναι ο ορισμός του ανθρωπισμού. Ο οποίος τελικά λείπει από την κοινωνία μας και από το αξιακό μας σύστημα. Περίτρανη απόδειξη αποτελεί η οικονομική κρίση, όπου ο άνθρωπος έθεσε την οικονομική ανάπτυξη και το χρήμα πάνω απ όλα. Το αποτέλεσμα; Η οικονομική κρίση τείνει να γίνει κρίση αξιών, η κοινωνία πέρασε σε μια φάση ηθικής παρακμής με βλαβερές συνέπειες.

Ο Πολιτισμός είναι ένα ολόκληρο πλέγμα πνευματικών, υλικών, διανοητικών και συναισθηματικών χαρακτηριστικών μιας κοινωνίας ή μιας κοινωνικής ομάδας. Δεν περιλαμβάνει μόνο τις τέχνες και τα γράμματα, αλλά και τον τρόπο ζωής, τα θεμελιώδη δικαιώματα του ανθρώπου, συστήματα αξιών, παραδόσεις και πεποιθήσεις. Συνεπώς, η ανάπτυξη είναι μια πολιτιστική διαδικασία, που δεν μπορεί να επιβληθεί από έξω, αλλά πρέπει να γεννηθεί μέσα από την ίδια την κοινωνία. Η ανάπτυξη λοιπόν ως σύνθετη, περιεκτική και πολυεπίπεδη διαδικασία, εκτείνεται πέρα από τα όρια της  απλής οικονομικής άνθησης και περικλείει όλες τις διαστάσεις της ζωής και όλες τις δραστηριότητες μιας κοινότητας. Τα μέλη της οποίας οφείλουν να συμβάλουν δεδομένου ότι θα επωφεληθούν από τα προϊόντα κάθε μορφής που θα προκύψουν. Αυτό σημαίνει ότι η ανάπτυξη αποτελεί ένα εργαλείο, όπου ο χειρισμός του εμπεριέχει ισχυρά ιδεολογικοπολιτικά χαρακτηριστικά και οι χειριστές του καταγράφουν και αποδεικνύουν ή μη, τις δημοκρατικές και κοινωνικές τους ευαισθησίες, ανάλογα με τον τρόπο επιμερισμού των καρπών της ανάπτυξης στις τοπικές κοινωνίες.  Επομένως Πολιτισμός και Ανάπτυξη  έχουν και θα πρέπει να έχουν μία στενή σχέση συνύπαρξης. Ό πολιτισμός θα πρέπει να είναι ο στόχος και ο σκοπός της ανάπτυξης, όταν αυτή θεωρηθεί επίτευγμα της ανθρώπινης ύπαρξης.

Στο σημείο αυτό αξιοσημείωτος είναι ο δυναμικός ρόλος των τοπικών πολιτιστικών Συλλόγων στον πολιτισμό, στην οικονομική αλλά και κοινωνική του διάσταση, τόσο ως μία μορφή αναχώματος κάθε επερχομένου κινδύνου, όσο κυρίως ως ένα αποτελεσματικό εργαλείο παρέμβασης για την προσαρμογή, την απορρόφηση αυτού του κύματος και τη μετατροπή του σε ένα ισόρροπο τοπικό αναπτυξιακό πλαίσιο αναφοράς. Η πολιτιστική ανάπτυξη συνεπάγεται οικονομική ανάπτυξη καθώς οι συνέπειές της, δηλαδή η πνευματική καλλιέργεια, η γενική παιδεία των πολιτών έχουν ως αποτέλεσμα την αύξηση της παραγωγικότητας. Αυτό συμβαίνει γιατί  διευρύνεται το πεδίο επικοινωνίας, αναπτύσσεται η κριτική σκέψη και η δημιουργικότητα με αποτέλεσμα την άνοδο της ποιότητας του ανθρώπινου παράγοντα.

Αναλυτικότερα οι Σύλλογοι οφείλουν να μεριμνούν  για την προστασία  και ανάδειξη των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών κάθε τόπου, όλες εκείνες τις ιδιότητες που διαμορφώνουν τη φύση και τον χαρακτήρα των τοπικών κοινωνιών. Το φυσικό περιβάλλον, η τοπική γεωγραφία, οι πολιτισμικές ιδιαιτερότητες, οι ιστορικοί κοινωνικοί δεσμοί και η Συλλογική κουλτούρα συνθέτουν το προφίλ και ψυχογραφούν την κοινωνία. Πρέπει να προστατεύουν  το δομημένο περιβάλλον (την αρχιτεκτονική του τόπου, τους  παραδοσιακούς οικισμούς). Να συμβάλλουν στη διατήρηση των ηθών και των εθίμων του τόπου και στην άρτια προσαρμογή τους στα νέα δεδομένα. Να καταγράφουν και να προωθούν τις τοπικές μορφές και ιδιαιτερότητες της κάθε τέχνης. Να δημιουργούν ομάδες καλλιέργειας και διδασκαλίας των τεχνών κατά ηλικία, με έμφαση στις μικρές ώστε να αξιοποιούνται οι γνώσεις των παλαιοτέρων γενεών.  Να διασφαλίζουν το αίσθημα της ιστορικότητας και της θρησκευτικότητας μέσα από την καταγραφή των ιστορικών κειμηλίων, την αρχειοθέτηση και έκθεση των τιμαλφών του τόπου, στην διάδοση του τοπικού και εθνικού πολιτισμού με κάθε πρόσφορο τρόπο.

Μπορούν και πρέπει να διοργανώνουν πολιτιστικές εκδηλώσεις και δρώμενα, όπως ο εορτασμός τοπικών επετείων,  οι ετήσιοι χοροί, οι εκθέσεις τοπικών προϊόντων, η αναπαραγωγή και η διάδοση των τοπικών παραδοσιακών γεύσεων, μέσω των εορτών του κρασιού, του τσίπουρου. Να προβάλουν το ντόπιο πολιτιστικό στοιχείο, και όλα αυτά με στόχο την ενίσχυση του πολιτιστικού τουρισμού. Γιατί αυτό μεταφράζεται σε δημιουργία θέσεων εργασίας, σε τόνωση της αγοράς και άνοδο του βιοτικού επιπέδου των κατοίκων. Ο τουρισμός αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα κεφάλαια της ελληνικής μας οικονομίας, τόσο σε εθνικό όσο και σε τοπικό επίπεδο. Αρκεί να προσβλέπουμε στην εξωστρέφεια, δηλαδή την πρόσκληση, πρόκληση του ενδιαφέροντος εγχώριων αλλά και ξένων τουριστών στο μέτρο του δυνατού. Και το πιο σημαντικό είναι ότι αυτή η οικονομική δραστηριότητα μπορεί να είναι βιώσιμη γιατί στηρίζεται περισσότερο στους ήδη υπάρχοντες πόρους, όπως ο μνημειακός πλούτος μιας περιοχής, η παράδοση, το φυσικό κάλλος, που εδώ τουλάχιστον στην Ευρυτανία αφθονεί.

Σίγουρα ο ρόλος των Πολιτιστικών Συλλόγων είναι πολυδύναμος και ουσιαστικός, στηριζόμενοι στον εθελοντισμό των μελών προσπαθούν να καλύψουν κοινωνικές ανάγκες. Πολλές φορές οι σύλλογοι αποτελούν τους μόνους δίαυλους ζωντανής επικοινωνίας των κατοίκων με τον πολιτισμό. Συχνά καλύπτουν την απουσία του κράτους στην παροχή πολιτιστικών αγαθών και όχι μόνο. Λειτουργούν ενωτικά πράγμα θετικό για τις τοπικές κοινωνίες. Εν ολίγοις συμπληρώνουν την επίσημη πολιτεία. Η εκτίμηση μου είναι ότι θα πρέπει να προσαρμοστούν στις σημερινές κοινωνικές ανάγκες  και να έχουν ενεργότερο ρόλο στην αντιμετώπιση προβλημάτων, που δημιουργούν φαινόμενα κοινωνικής παθογένειας, κυρίως των νέων όπως είναι: η κρίση των αξιών, τα ναρκωτικά και η ανεργία.

Αυτή είναι η κοινωνική διάσταση του πολιτισμού. Αναμφίβολα, οι Πολιτιστικοί Σύλλογοι και φορείς πρέπει να αντιληφθούν ότι, μαζί με το σχολείο, είναι οι μόνοι φορείς που έρχονται σε άμεση επαφή με παιδιά και εφήβους και ότι η συμβολή τους στον τομέα αυτό είναι καθοριστική, καθώς αποτελούν φορείς αγωγής και κοινωνικοποίησης των νέων.

Δυστυχώς οι σημερινοί νέοι  αντιμετωπίζουν μια αντίξοη πραγματικότητα λόγω της ηθικής και οικονομικής  κρίσης  και απομακρύνονται  από την παράδοση  για πολλούς και ποικίλους  λόγους και αυτό έχει δυσμενείς συνέπειες. Κρίση ανθρωπιστικών αξιών, παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ρατσισμός, ετερότητα, εκφοβισμός, εκδηλώσεις παραβατικής συμπεριφοράς, νεανικής βίας που είναι δυνατόν να στραφούν εναντίον της αρτιμέλειας, της αξιοπρέπειας, της ελευθερίας ή της περιουσίας συμπολιτών ή ακόμη και ενα­ντίον της ζωής (όλοι θρηνήσαμε το γεγονός του άδικου θανάτου του φοιτητή Β. Γιακουμάκη). Παρατηρείται αδυναμία ειρηνικής επίλυσης προβλημάτων, οπισθοδρόμηση ή στασιμότητα. Σε μία κοινωνία όπου επικρατεί η γενικευμένη βία, δύσκολα επιχει­ρούνται λύσεις βασισμένες στον διάλογο και τη συνεννόηση, δύσκολα εδραιώνονται σχέσεις εμπιστοσύνης και αλληλεγγύης ανάμεσα στους πολίτες και  γενικά παραβιάζεται η κοινωνική συνοχή.

Σαφώς και υπάρχουν τρόποι όμως για την αντιμετώπιση, πρόληψη και καταστολή τέτοιων φαινομένων από τους Συλλόγους. Αρχικά στο εσωτερικό των συλλόγων συχνά παρατηρείται απουσία των παιδιών ηλικίας από 15 χρονών και άνω. Για να αντιμετωπιστεί αυτό, απαραίτητη προϋπόθεση είναι ο εκάστοτε Σύλλογος να οργανωθεί έτσι ώστε να αποτελεί πόλο έλξης για τις εφηβικές ηλικίες. Έπειτα πρέπει να δημιουργηθεί το κατάλληλο έδαφος για τη δημιουργική τους απασχόληση.

Επίσης απαραίτητη είναι η συμβολή των Συλλόγων στην εκπαιδευτική διαδικασία απόκτησης συγκεκριμένων γνώσεων για την ιδιαίτερη παράδοση κάθε νέου, καθώς και μια ευρύτερη γνώση άλλων παραδόσεων στο πλαίσιο ενός πολυπολιτισμικού κόσμου. Αυτό συνεπάγεται την γνωριμία και την αποδοχή του διαφορετικού, που πολλές φορές είναι αιτία συγκρούσεων. Αναγκαία κρίνεται η επαφή με την ιστορία, τη λαογραφία, και κάθε μορφή τέχνης.

Απαραίτητη κρίνεται και η διοργάνωση ημερίδων με κοινωνικό χαρακτήρα με θέματα όπως τα ναρκωτικά, το AIDS, το αλκοόλ, οι κίνδυνοι του Διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης όπως το facebook, δηλαδή θέματα που άπτονται της καθημερινότητας των νέων και που απασχολούν και τους γονείς. Μαθήματα με στόχο την εξοικείωση με τις νέες τεχνολογίες και τη σωστή χρήση τους με θέματα από την παράδοση, όπως για παράδειγμα η ηλεκτρονική κατασκευή γενεαλογικού δέντρου. Όλα αυτά μπορούν να γίνουν με την αρωγή μορφωμένων ανθρώπων σε συνεργασία με τους συλλόγους.

Ακόμη, το θέμα της παραβατικότητας των νέων, το γνωστό Bulling, τον εκφοβισμό. Για την αντιμετώπιση συγκρούσεων και για την ειρηνική τους επίλυση προτείνεται ο θεσμός της κοινωνικής Διαμεσολάβησης. Μια διαδικασία που πρέπει όλοι οι φορείς κοινωνικοποίησης να υιοθετήσουν. Πρόκειται για μια εναλλακτική πρακτική που έρχεται να αντικαταστήσει το τιμωρητικό πειθαρχικό σύστημα. Η διαμεσολάβηση είναι η διαδικασία ειρηνικής επίλυσης μιας σύγκρουσης, στο πλαίσιο της καθημερινής ζωής, μεταξύ δύο ή περισσότερων διαφωνούντων με τη βοήθεια ενός τρίτου ουδέτερου ατόμου -του διαμεσολαβητή, μέσα από μια δομημένη διαδικασία με σαφή όρια, ενεργητική συμμετοχή και άμεση επικοινωνία των μερών, και με σκοπό μια εποικοδομητική επίλυση της διαφωνίας. Η εφαρμογή της διαμεσολάβησης στην Ευρώπη ανέδειξε τη συμβολή της στην ανάπτυξη της κριτικής ικανότητας των νέων, στην αύξηση της αυτοεκτίμησης και της αυτοπεποίθησής τους, στη μείωση των προβλημάτων και της βίας, στην απόκτηση νέων κοινωνικών και γνωστικών δεξιοτήτων. Στην Ελλάδα, η εφαρμογή προγραμμάτων διαμεσολάβησης ξεκίνησε τα τελευταία χρόνια σε ορισμένα σχολεία της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, στο πλαίσιο προγραμμάτων αγωγής υγείας επίσης με θετικά αποτελέσματα.

Οι νέοι είναι απαραίτητο να στραφούν προς την παράδοση για την υιοθέτηση των σωστών προτύπων και την ιεράρχηση των αξιών που κρίνονται απαραίτητες για την πορεία στη ζωή τους. Αυτό θα το πετύχουν με την επίγνωση της καταγωγής τους, των ηθών και των εθίμων τους μέσα από τους παραδοσιακούς χορούς, τα παραδοσιακά τραγούδια και τις λαϊκές τέχνες γενικότερα.

Όλα αυτά, εμείς στην επιτροπή νεολαίας της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Συλλόγων Σαρακατσαναίων, την οποία και εκπροσωπώ, τα έχουμε υπολογίσει και έχουμε θέσει στόχους να συμμετάσχουμε σ’ αυτή τη διαδικασία του πολιτισμού. Πρώτο μας μέλημα είναι να συσπειρώσουμε τη σαρακατσάνικη νεολαία να την ευαισθητοποιήσουμε σε θέματα παράδοσης διοργανώνοντας εκδηλώσεις ουσίας  με σαφές κοινωνικό έργο. Προς αυτή την κατεύθυνση στοχεύοντας διοργανώνουμε την Πανελλήνια Συνδιάσκεψη Σαρακατσάνικης (και όχι μόνο) Νεολαίας  Ελλάδος και Διασποράς στις 11-12-13 Σεπτεμβρίου 2015 στην Κατερίνη Πιερίας και απευθύνουμε ανοικτό κάλεσμα προς όλους τους νέους αλλά και σε όσους αισθάνονται νέοι να συμβάλουν με την παρουσία τους.

Θα ήθελα να κλείσω τη σημερινή μου ομιλία με ένα παράδειγμα. Αυτό το παράδειγμα αποδεικνύει τον δημιουργικό, εποικοδομητικό και συνάμα διδακτικό ρόλο της παράδοσης στην αγωγή των νέων. Αρκεί μόνο οι ιθύνοντες να διακρίνουν τα σύμβολα, να τα ερμηνεύσουν σωστά και να μεταφέρουν στα παιδιά αυτόν τον συμβολισμό ώστε να αποτελέσει έρεισμα για την ομαλή κοινωνικοποίησή τους. Όλα στην παράδοση λειτουργούν συμβολικά, αυτή είναι η αξία της. Αφόρμηση  αποτελεί η φωτογραφία που βλέπετε όλοι αυτή τη στιγμή. Μια παράσταση από την καθημερινότητα, γνώριμη σε όλους. Μια παράσταση χορού. Ένας παραδοσιακός χορός. Μια μορφή ήπιας άσκησης. Έκφραση για τους περισσότερους. Γλέντι. Ο χορός είναι βασικό στοιχείο του πολιτισμού, ζει στο χρόνο και εκφράζει τον ελληνισμό, σε κάθε εποχή. Ο παραδοσιακός χορός εκφράζει συναισθήματα, πολιτισμό, ιστορία, λεβεντιά, ελληνισμό. Η μορφή των ελληνικών χορών προάγει το συμμετοχικό, κοινωνικό και ομαδικό χαρακτήρα οδηγώντας στην ανάπτυξη σχέσεων και στην αλληλεπίδραση των ατόμων μεταξύ τους. Η παράσταση αυτή είναι μια μικρογραφία της κοινωνίας. Μπορεί να αποτελείται από πολλά μέλη, αλλά είναι ένα σύνολο. Οι παραδοσιακοί χοροί συνήθως κρατούν πολλή ώρα, ώστε το άτομο να βυθίζεται στη σύμπραξη, να γίνεται ένα με το σύνολο. Αυτό δίνει στο χορευτή τον χρόνο να χαλαρώσει, να αφεθεί, να συνειδητοποιήσει ότι δεν είναι παρά μέρος ενός πολυπρόσωπου οργανισμού που λέγεται κοινότητα. Τα χορευτικά βήματα είναι οι κανόνες τη κοινωνίας που συμβάλουν στην ομαλή συμβίωση και πορεία. Ο σχηματιζόμενος κύκλος συμβολίζει τον κύκλο της ζωής με πορεία πάντα μπροστά και δεξιά. Οι χορευτές είναι πιασμένοι χέρι – χέρι, αυτό είναι σύμβολο ενότητας, αλληλεγγύης, συνεργατικότητας, είναι μια ομάδα. Ο πρωτοχορευτής είναι υψηλά στην ιεραρχία του χορού και έχει την ευθύνη της πορείας του, δίνει το βήμα, τα παραγγέλματα. Για να κάνει τις χορευτικές του φιγούρες χρειάζεται ένα στήριγμα. Το στήριγμα αυτό το βρίσκει στα υπόλοιπα μέλη του χορού, τα οποία με σεβασμό και πειθαρχία στηρίζουν τον πρωτοχορευτή σ’ αυτή του τη προσπάθεια. Αυτό κυρίες και κύριοι είναι το ιδανικό πρότυπο μιας ευνομούμενης και αλληλέγγυας κοινωνίας. Αυτά τα μικρά, τα σύμβολα της παράδοσης πρέπει να προσέξουμε και να ερμηνεύσουμε στα παιδιά μας στα πλαίσια της βιωματικής μάθησης. Η παράδοση δίνει τα διδάγματα, εμείς τα ακολουθούμε;

Σας ευχαριστώ.