Κύριε πρόεδρε της Π.Ο.Σ.Σ.,

Κύριε πρόεδρε του Συλλόγου Σαρακατσαναίων Πρέβεζας,

Κύριε Πρύτανη,

Εκλεκτοί προσκεκλημένοι,

Κύριες και κύριοι σύνεδροι,

Η σημαντικότητα των εθίμων και των παραδόσεων για μία χώρα είναι τεράστια, αν αναλογιστεί κανείς τα εκατοντάδες χρόνια που έχουν διατηρηθεί αλώβητα και ζωντανά ως ανεκτίμητος θησαυρός στο χρονοντούλαπο της ιστορίας. Αποτελούν αξία και ταυτότητα για κάθε έθνος και φυλή και συμβάλλουν στη διατήρηση όλων εκείνων των χαρακτηριστικών που καθόρισαν τον τρόπο ζωής σε μια συγκεκριμένη στιγμή στο παρελθόν και διασώθηκαν από γενιά σε γενιά. Είναι όλα εκείνα τα κοινωνικά, πολιτιστικά, πολιτικά, θρησκευτικά στοιχεία που, σήμερα, είτε τηρούνται, είτε μνημονεύονται και αποτελούν μια κληρονομιά ανυπολόγιστης αξίας.

Η Ελλάδα βρίσκεται ανάμεσα σε αυτές τις χώρες που σέβονται και τηρούν παραδόσεις, ήθη και έθιμα σε μεγάλο βαθμό. Θα μπορούσε να πει κανείς, ότι ίσως να είναι και από τις τελευταίες χώρες που μάχονται της παγκοσμιοποίησης, όταν πια δε θα υπάρχει τίποτα να θυμάται και να σέβεται κανείς. Και αυτό γιατί η Ελλάδα, έχει ρίζες βαθιές και ασάλευτες, πλουσιότατο ιστορικό παρελθόν, αξίες και ιδανικά που μένουν και θα μένουν αναλλοίωτα για πολλά χρόνια ακόμα. Τι να πει κανείς για την πολιτιστική κληρονομιά μας, τα παραδοσιακά μας τραγούδια, τους χορούς, την γλώσσα μας, την «ντοπιολαλιά» μας, τις γεύσεις, τις μυρωδιές μας και αμέτρητα ακόμα χαρακτηριστικά που συχνά αποτελούν και έναν από τους πάμπολλους λόγους επίσκεψης στη χώρα μας για εκατομμύρια τουριστών που κυριολεκτικά θέλγονται από την ιδιαίτερη ελληνική πολιτιστική ταυτότητα και κουλτούρα.

Όπως είναι λογικό, οι παραδόσεις μεταλαμπαδεύονται από γενιά σε γενιά και οι νέοι είναι αυτοί που έχουν επωμιστεί το βάρος της συνέχισης των παραδόσεων στις επόμενες γενιές. Είναι αυτοί που πρέπει να αντιληφθούν τον ρόλο τους μέσα στις παραδόσεις και αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι τους. Με σύνεση και ευθύνη λοιπόν πρέπει να συνεχίσουν , όπως και οι προηγούμενοι.

Είναι όμως έτσι; Ακολουθούν οι νεώτεροι το μονοπάτι των παραδόσεων ή τα θυσίασαν όλα χάριν της μόδας και του νεωτερισμού; Φυσικά για να επιτύχει η νέα γενιά στο έργο της , πρέπει να έχει και την κατάλληλη στήριξη , τα κατάλληλα ερείσματα και τις κατάλληλες υποδομές. Πρέπει οι γονείς, οι δάσκαλοι, η κοινωνία, η πολιτεία να παρέχουν στα παιδιά την ιστορική γνώση , την προτροπή και το κίνητρο, τη διερευνητική και βιωματική μέθοδο και δράση, έτσι ώστε τα παιδιά να ενδιαφερθούν , να μάθουν και να ψάξουν.

Θα έλεγε κανείς , ότι με την ανάπτυξη της τεχνολογίας, με όλα αυτά τα νέα δεδομένα που έχουν ενταχθεί στη ζωή μας, την στροφή προς το φαίνεσθαι και την εικονική πραγματικότητα, τη γρήγορη καθημερινότητα με τους ιλιγγιώδεις ρυθμούς, οι παραδόσεις δεν έχουν θέση στη ζωή μας. Πολλοί νέοι φαίνεται να αποστρέφονται την κληρονομιά αυτή και να παρουσιάζουν μια άγνοια ή μια αδιαφορία.

Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν και αυτοί οι νέοι- ουκ ολίγοι- , οι οποίοι αξιοποιούν όλα τα μέσα που διαθέτουν, για να αναδείξουν την παράδοση. Η ραγδαία ανάπτυξη της τεχνολογίας τους βοηθά να προβάλλουν σε όλο τον κόσμο Ελληνικά ήθη και έθιμα, να διοργανώνουν εκδηλώσεις πολιτιστικής μνήμης, να οργανώνονται σε παραδοσιακούς συλλόγους, σε πολιτιστικές στέγες, σε κέντρα νεότητας, να λαμβάνουν μέρος σε παραδοσιακά δρώμενα και να χορεύουν περήφανοι σε ανταμώματα και γιορτές.

Πολλές φορές είναι η νέα γενιά αυτή που, με τις δράσεις της, κινητοποιεί τις αρμόδιες πολιτιστικές αρχές για να σταθούν αρωγός στις προσπάθειες αυτές. Όσο περισσότερο ασχοληθούν οι νέοι με τις παραδόσεις μας, τόσο περισσότερο θα διευρύνουν τους ορίζοντες τους, θα βρουν πρότυπα που θα τους προσφέρουν κάτι ουσιώδες και πνευματικό. Κάτι που δεν θα έχει ως στόχο την χειραγώγηση και την τιθάσευση του νου.

Οι νέοι άνθρωποι οφείλουν να κατανοήσουν την νευραλγική θέση τους, ότι δηλαδή αποτελούν τμήμα αυτής της παράδοσης, καθώς είναι η φυσική συνέχεια, η εξέλιξη από το παρελθόν προς το μέλλον. Η στάση τους μπορεί να στηριχθεί και να ενισχυθεί ως εξής:

• Μέσω της εκπαιδευτικής διαδικασίας: με την απόκτηση συγκεκριμένων γνώσεων για την εθνική παράδοση και μία ευρύτερη γνώση άλλων παραδόσεων στα πλαίσια ενός πολυπολιτισμικού κόσμου. Αναγκαία λοιπόν η εκμάθηση και η βαθιά κατανόηση της ιστορίας του τόπου μας, η βιωματική έρευνα, η επαφή με παλιές μορφές ζωής και τέχνης. Δίνοντας έμφαση στην ανθρωπιστική παιδεία, αλλά και με υπεύθυνη περισυλλογή, αυτοκριτική και πίστη στον άνθρωπο θα συνειδητοποιήσουν οι νέοι ότι η ατομική και συλλογική αξιοποίηση της παράδοσης οδηγεί στην ποιοτική άνοδο του πολιτισμικού και βιοτικού επιπέδου ενός λαού και δημιουργεί τις προϋποθέσεις για την εθνική και οικουμενική πρόοδο.
• Με τη δυναμική αξιοποίηση της τεχνολογίας είτε εντός, είτε εκτός της σχολικής κοινότητας, συμμετέχοντας σε προγράμματα γνώσης κι ανάδειξης των παραδόσεων. Η τεχνολογία θα κάνει τη διαδικασία αυτή πιο παραστατική κι ελκυστική για τους νέους. Η παράδοση δε θα έχει έναν στυγνό και στατικό χαρακτήρα, αλλά ιδιαίτερα δυναμικό κι εξελισσόμενο. Εδώ εντάσσεται και το πρόγραμμα του υπουργείου που αφορά την «υιοθέτηση μνημείων» από σχολικές κοινότητες με σκοπό την ουσιαστική επαφή των μαθητών με μνημεία της περιοχής τους με τρόπο ανακαλυπτικό και διερευνητικό.
• Με ενεργή συμμετοχή σε πολιτιστικές βιωματικές δράσεις, σε παραδοσιακά δρώμενα, σε αναβίωση εθίμων του τόπου τους και συνειδητοποίηση του συμβολικού χαρακτήρα και της λειτουργίας όλων αυτών στο πλαίσιο της κοινότητας.
• Με συλλογή στοιχείων που αφορούν τη γλώσσα, την «ντοπιολαλιά» των προγόνων τους, τα τοπωνύμια της περιοχής τους, την αναζήτηση του γενεαλογικού τους δέντρου και της καταγωγής τους.
• Με τη βιωματική επαφή με τη φύση και τους τόπους και τρόπους διαβίωσης των προγόνων τους, μέσω εκπαιδευτικών δράσεων. Αυτό πιθανότατα θα τους μυήσει σε έναν διαφορετικό τρόπο ζωής και μια αισθητική που βασίζονταν στο μέτρο, στην αρμονία και στο σεβασμό του περιβάλλοντος, εμπνέοντάς τους κατ’ αυτόν τον τρόπο την αγάπη για το φυσικό περιβάλλον και προσφέροντάς τους μια νέα οπτική και στη δική τους καθημερινότητα.
• Με τη δημιουργία εργαστηρίων σχετικά με την παραδοσιακή γεωργία και κτηνοτροφία και παρασκευή παραδοσιακών προϊόντων. Οι γνώσεις για την παραδοσιακή διατροφή μπορούν να συμβάλλουν στη δημιουργία εργαστηρίων προϊόντων τοπικής παραδοσιακής διατροφής και ακόμη και εστιατορίων ειδικευμένων στην τοπική παραδοσιακή κουζίνα.
• Μέσω της δημιουργίας εργαστηρίων παραδοσιακής τέχνης.Οι γνώσεις για την παραδοσιακή τέχνη μπορούν να φανούν χρήσιμες για τη δημιουργία εργαστηρίων έργων τέχνης που θα εμπνέονται από την παράδοση. Το υλικό που θα συγκεντρωθεί από όλα αυτά μπορεί να αποτελέσει τον πυρήνα ενός τοπικού μουσείου και να παρουσιαστεί σε εκδηλώσεις σχετικές με τον τοπικό πολιτισμό.

Επιπροσθέτως, άλλοι τρόποι δράσης και αναβίωσης της παράδοσης είναι οι παρακάτω:

• Συμμετοχή σε ευρωπαϊκά προγράμματα για την ανάδειξη και προβολή της παράδοσης
• Συνεργασία πολιτιστικών συλλόγων από όλη την Ελλάδα- Ανταλλαγή απόψεων-Αδελφοποιήσεις μεταξύ συλλόγων
• Συντονισμένη προβολή της παράδοσής μας στο εξωτερικό και ενίσχυση της δράσης του απόδημου ελληνισμού.
• Προβολή θετικών προτύπων, ανθρώπων που υπηρετούν την παράδοση και τον πολιτισμό
• Ανάπτυξη και ανάδειξη πολιτισμικού τουρισμού – Συνεργασία με τοπικούς φορείς
• Συνεχής και γόνιμος διάλογος της οικογένειας με τους νέους, απόρριψη του αυταρχισμού, της επιβολής, της ηθικολογίας και της στείρας προγονοπληξίας. Οι γονείς οφείλουν να αποτελούν υγιή πρότυπα για τα παιδιά τους (π.χ. η μορφή και η λειτουργία της οικογένειας, τρόπος ζωής)και να τα διδάσκουν με το παράδειγμά τους.

Χωρίς την παράδοση, την ιστορία μας , τα ήθη και τα έθιμα μας, είμαστε κυριολεκτικά χαμένοι. Μέσα από την παράδοση , προσφέρεται η γνώση, ο σεβασμός , η έμπνευση για τις επόμενες γενιές. Φαίνεται, πως κοιτώντας το καλό σου παρελθόν , μπορείς να προχωρήσεις στο να φτιάξεις ένα καλό και δυνατό μέλλον. Και αυτό θα γίνει μόνο με την προτροπή προς τους νέους να ασχοληθούν και να ψάξουν και να μην σταματήσουν. Υπάρχει λοιπόν ελπίδα; Φαίνεται πως ναι.

Είναι άκρως απαραίτητο, ως νέοι, να προσπαθήσουμε να διατηρήσουμε τα ακούσματα, τους χορούς, τις γεύσεις και τις μυρωδιές αλλά και τις ηθικές βάσεις που μας κληροδοτούν οι πρεσβύτεροι με σκοπό καθετί που έρχεται να μην ζημιώνει απώλειες κάθε είδους. Για όλα αυτά, χρειάζονται άνθρωποι που θα κατανοούν και δεν θα κρίνουν τους νέους και θα τους βοηθήσουν να εντάξουν όλα αυτά τα πολιτισμικά στοιχεία στην δική τους πραγματικότητα, ώστε να προκύψει ένας ισορροπημένος συγκερασμός του χθες με το σήμερα.

Το να γνωρίσουν άρα και να διαφυλάξουν οι νεότεροι Έλληνες τον πλούτο της πολιτιστικής τους κληρονομιάς συνιστά καίρια και αδήριτη ανάγκη, προκειμένου να αντλήσουν κι οι ίδιοι από αυτές τις αξίες τις βάσεις μιας ουσιαστικής και ισχυρής αίσθησης ταυτότητας.

Η παράδοση αποτελεί παράγοντα στήριξης και ενδυνάμωσης της κοινωνικής συνοχής. Οι πολίτες διαπαιδαγωγούνται και ανατρέφονται έχοντας ως κοινή βάση τις αξίες, τα πρότυπα και τα ιδανικά που αντλούνται από την εθνική τους παράδοση, γεγονός που προσφέρει έναν ισχυρό κώδικα για τη βαθύτερη μεταξύ τους επικοινωνία και κατανόηση.

Κατ’ αυτό τον τρόπο, όποιες κι αν είναι οι επιμέρους διαφοροποιήσεις τους σε κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο, έχουν την κοινή τους ταυτότητα και τη συλλογική εθνική μνήμη να λειτουργούν ως συνεκτικοί δεσμοί που τους επιτρέπουν να λειτουργούν με την αναγκαία ομοψυχία προς όφελος της εθνικής ευημερίας.

Ιδιαίτερα, η σαρακατσάνικη νεολαία είναι μια νεολαία ζώσα, δυνατή και ακμαία, μια νεολαία που είναι πανταχού παρούσα, σε φοιτητικούς συλλόγους, σε αναβιώσεις εθίμων, σε εκδηλώσεις μνήμης και τιμής των προγόνων της, σε εθελοντικές δράσεις, σε ανταμώματα και χορούς. Είναι μια νεολαία που δεν το βάζει κάτω, υπερασπίζεται με πάθος τα πιστεύω της και τα επικοινωνεί με όλους, χορεύουν πιασμένοι χέρι-χέρι ως το πρωί στους ρυθμούς των προγόνων, τραγουδάνε και χαίρονται τη ζωή, αφουγκράζονται τα πνεύματα των γιαγιάδων και των

παππούδων τους, δηλώνοντας απερίφραστα την περηφάνια τους για την καταγωγή τους και την ξεχωριστή τους ταυτότητα. Και αυτό είναι πράγματι πολύ σπουδαίο. Ίσως το πιο σπουδαίο απ’ όλα.

ΣΑΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΘΕΡΜΑ

Κωνσταντίνα Λέφα,

φοιτήτρια Κτηνιατρικής, Μέλος Σ.Σ.Ν. Πιερίας.